Η ομιλία του Δημάρχου Αγρινίου και προέδρου της Επιτροπής Ενέργειας, Περιβάλλοντος και Διαχείρισης Απορριμμάτων της ΚΕΔΕ στην 15η Πανελλήνια Σύνοδο των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ).
«Αρχικά θα ήθελα να μεταφέρω τα συγχαρητήριά μου στους ανθρώπους που συμμετείχαν στην τόσο επιτυχή οργάνωση της 15ης Πανελλήνιας Συνόδου των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ), που φιλοξενείται στην όμορφη πόλη της Καλαμάτας. Ιδιαίτερη αναφορά οφείλω, επίσης, να κάνω και στην φετινή δεόντως επιτυχημένη θεματολογία της σημερινής Πανελληνίας Συνόδου των ΦοΔΣΑ: «Προσαρμογή της διαχείρισης των απορριμμάτων στο Ευρωπαϊκό κεκτημένο», «Εξέλιξη και οι προοπτικές στη διαχείριση των απορριμμάτων», «Ανακύκλωση», «Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ)», «Απόβλητα και προοπτικές κυκλικότητας», «Επιλεξιμότητα επεξεργασίας στερεών αποβλήτων την περίοδο 2021-2027», κ.ά. είναι μερικά από τα μείζονα ζητήματα που απασχολούν την Τοπική Αυτοδιοίκηση της επόμενης ημέρας. Ζητήματα, όμως, δύσκολα και αναγκαία να ενσωματωθούν στην καθημερινή μας λειτουργία, για να έχουμε:
υγιείς και βιώσιμες πόλεις,
πολίτες που θα ζουν με μία ποιότητα ζωής που αναλογεί στην σημερινή εποχή μας,
και εν τέλει μια καλύτερη Ελλάδα, όπου η εικόνα που θα προβάλλει στους Εταίρους μας θα είναι εκείνη της Χώρας που νοιάζεται για αναγνωρίζει τη σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος.
Οφείλω δε να αναφέρω στο σημείο αυτό πως κάθε ειδική γνώση και κάθε επικαιροποιημένη πληροφορία που θα αποκτήσουμε μέσα από τα θέματα της φετινής 15ης Πανελλήνιας Συνόδου των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ), θα μας κάνει ακόμη καλύτερους και ακόμη πιο αποτελεσματικούς στις αρμοδιότητες που έχουμε εμείς οι Δήμοι.
Ξεκινώντας στο σημείο αυτό την τοποθέτησή μου, θα μου επιτρέψετε αρχικά να αναφέρω ως Πρόεδρος της Επιτροπής Ενέργειας, Περιβάλλοντος και Διαχείρισης Απορριμμάτων της ΚΕΔΕ, αλλά και με την πολυετή εμπειρία του Δημάρχου, πως η «Διαχείριση των Απορριμμάτων» αποτελούσε ανέκαθεν μια βασική πολιτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και μία πολιτική που η Χώρα μας έδειξε δέουσα σημασία τα τελευταία χρόνια κάτι που τεκμαίρεται και από τον μεγάλο αριθμό νομοθετημάτων.
Ειδικά την τριετία 2019-2021:
- υπήρξε νέο προτεινόμενο νομοθετικό πλαίσιο για τα απόβλητα, την ταφή, την εναλλακτική διαχείριση, τα πλαστικά μιας χρήσης, κ.ά.
- αναθεωρήθηκε ο Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων και το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Πρόληψης Παραγωγής Αποβλήτων,
- θεσπίστηκαν εθνικά μέτρα πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης, χωριστής συλλογής, επανασχεδιασμού και ευαισθητοποίησης,
- υλοποιήθηκαν ευρωπαϊκά προγράμματα για τη διαχείριση των απορριμμάτων και την προστασία του περιβάλλοντος,
Για εμάς, βέβαια, την Τοπική Αυτοδιοίκηση Α’ Βαθμού, η «Διαχείριση των Απορριμμάτων» είχε ανέκαθεν υψηλό συντελεστή βαρύτητας και αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής μας λειτουργίας και της επίσης καθημερινής επαφής μας με τον Πολίτη.
Πλέον, όμως, ως Δήμοι καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε ακόμη μεγαλύτερες προκλήσεις γύρω από τα ζητήματα της διαχείρισης των απορριμμάτων, της κυκλικής οικονομίας, της ανακύκλωσης, της ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης των πολιτών μας, και λοιπών συναφών θεμάτων με τα στερεά απορρίμματα. Αν αναλογιστεί κανείς ότι η «Διαχείριση των Απορριμμάτων» είναι άμεσα συνυφασμένη ως έννοια με την «Κλιματική Αλλαγή», την «Προστασία των Εδαφών και των Υδάτων», την «Μείωση της Κατανάλωσης των Φυσικών Πόρων», και με άλλες κεντρικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τότε ο καθένας μας εύκολα μπορεί να καταλάβει ότι οι προκλήσεις που αναμένονται στο προσεχές μέλλον είναι ακόμη μεγαλύτερες και σαφώς και πιο σύνθετες.
Σήμερα, ο τομέας της διαχείρισης των αποβλήτων, αλλά και οι τομείς της ανακύκλωσης και της κυκλικής οικονομίας τοποθετούνται ψηλά στην ατζέντα κάθε σύγχρονου και πολιτισμένου κράτους. Από το 2000 και ύστερα και ειδικότερα από το 2010 έως και σήμερα οι ρυθμοί της κατανάλωσης έχουν αυξηθεί ραγδαία με άμεση συνέπεια την αντίστοιχη αύξηση στις παραγόμενες ποσότητες αποβλήτων. Το γραμμικό μοντέλο «παραγωγή – κατανάλωση – απόρριψη», το οποίο βασίζεται στη διαρκή εξόρυξη και κατανάλωση πόρων με τις γνωστές συνέπειες στο περιβάλλον θα πρέπει να εγκαταλειφθεί άμεσα. Το νέο μοντέλο – αυτό της κυκλικής οικονομίας – θα πρέπει να υιοθετηθεί στην καθημερινή μας λειτουργία και στην καθημερινότητα των πολιτών μας προκειμένου να επιτύχουμε…
…μία οικονομία με μηδενικά απόβλητα,
…την αποδοτικότητα των πόρων,
…την καινοτομία γύρω από τα ανακυκλωμένα υλικά,
…την αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών,
…και εν τέλει την προστασία του περιβάλλοντος και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Οι ολοκληρωμένες πολιτικές διαχείρισης των αποβλήτων είναι μονόδρομος στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης. Θα πρέπει λοιπόν να υπάρξει ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός που να λαμβάνει υπόψη του τις σχέσεις και αλληλεπιδράσεις του ανθρώπου με την φύση. Ο πολίτης θα πρέπει να είναι ενεργός, σε μια κοινωνία που προσδοκά και που προστατεύει τα φυσικά και ανθρώπινα διαθέσιμα, ενώ παράλληλα προστατεύει και υπερασπίζεται το μέλλον των επόμενων γενεών. Για να έχουμε ένα καλό αποτέλεσμα χρειάζονται κατάλληλες δομές, λειτουργία, πρόγραμμα, χρηματοδοτικά εργαλεία. Για το δε θέμα των χρηματοδοτικών εργαλείων έχουμε επισημάνει κατά καιρούς (ακόμη και κατά την δημόσια διαβούλευση του Σχεδίου Δράσης για την Κυκλική Οικονομία 2021-2025) ότι η επιτυχής μετάβαση στο νέο μοντέλο της κυκλικής οικονομίας απαιτεί μια σημαντική κινητοποίηση οικονομικών πόρων από διαφορετικά χρηματοδοτικά εργαλεία. Στη διαπίστωση αυτή θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι Δήμοι είναι οι κύριοι επιταχυντές αυτής της μετάβασης.
Με βάση τα όσα έχω αναφέρει μέχρι στιγμής είναι σαφές πως πάγια και αδιαπραγμάτευτη θέση της ΚΕΔΕ είναι πως η διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) αποτελεί ίσως την μεγαλύτερη ευθύνη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ Βαθμού. Ο δε δημόσιος χαρακτήρας της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων είναι συνταγματικά κατοχυρωμένος. Αξίζει επίσης να σας αναφέρω στο σημείο αυτό πως – κατά το παρελθόν – η ΚΕΔΕ μέσω της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Διαχείρισης Απορριμμάτων έχει δώσει μάχες γύρω από διατάξεις που αδικούσαν τους Δήμους (βλ. διατάξεις για το τέλος ταφής, διατάξεις για τις αρμοδιότητες και τις ευθύνες των Δήμων, διατάξεις για τις Μονάδες Ενεργειακής Αξιοποίησης των Αποβλήτων, κ.ά.) και άλλες τόσες μάχες για να υπάρξουν διατυπώσεις σε νομοθετήματα προς όφελος της Κοινωνίας και του Περιβάλλοντος.
Θα πρέπει, λοιπόν, να γίνει ευρέως αποδεκτό ότι οι Δήμοι όλα αυτά τα χρόνια δεν επιτέλεσαν ποτέ ένα ρόλο απλού συλλέκτη αποβλήτων, αλλά κατείχαν πάντα ένα πρωταγωνιστικό και ουσιαστικό ρόλο στη διαχείριση των αποβλήτων, συμβάλλοντας σε καθημερινή βάση με όλες τις δυνάμεις τους και τα μέσα που διέθεταν στη διασφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντος και στην ανθρώπινη υγεία.
Βέβαια, στο σημείο αυτό, δεν θα μπορούσε κανείς να μην επισημάνει τη συνεισφορά των Φο.Δ.Σ.Α. (Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων) στον τομέα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Μια συνεισφορά που – αν αναλογιστεί κανείς τα αποτελέσματα της μελέτης της ΕΕΤΑΑ με τίτλο «Αποτύπωση Τεχνικών και Λοιπών Υπηρεσιών των Φο.Δ.Σ.Α.» (02/2021) – είναι δεόντως σημαντική. Αρκεί να αναφερθεί μόνο ότι από την έρευνα που διενεργήθηκε διαπιστώθηκαν σημαντικές ελλείψεις των Φο.Δ.Σ.Α. σε προσωπικό, λόγω αδυναμίας προσλήψεων, καθώς και σημαντικές ελλείψεις στη λειτουργία των Υπηρεσιών τους, π.χ. Διοικητικές και Οικονομικές Υπηρεσίες.
Στο πλαίσιο των παραπάνω η ΚΕΔΕ θεωρεί αναγκαία την εφαρμογή ενός επιτυχημένου μοντέλου διαχείρισης στερεών αποβλήτων που θα βασίζεται, μεταξύ άλλων, και στην ενίσχυση του επιχειρησιακού ρόλου των Φο.Δ.Σ.Α. και στην θωράκισή τους με θεσμικές ρυθμίσεις που θα οδηγούν σε μία ευέλικτη και βιώσιμη αποτελεσματική λειτουργία. Υπάρχει ανάγκη οι Φο.Δ.Σ.Α. να είναι «ισχυροί», «βιώσιμοι», με επαρκές προσωπικό και διασφαλισμένους πόρους για τις υποδομές διαχείρισης, προκειμένου να μπορέσουν αν επιτελέσουν πραγματικά το ρόλο τους.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφέρω ότι από σχετικά πρόσφατη Εμπειρογνωμοσύνη της D.G. Regio, εκτιμάται ότι αυτό που χρειάζεται είναι η ακριβής καταγραφή των προβλημάτων σχεδιασμού και εφαρμογής της δημόσιας πολιτικής και ένα πενταετές Σχέδιο Δράσης (Action Plan) εφαρμογής της δημόσιας πολιτικής και του ισχύοντος κανονιστικού πλαισίου που θα περιλαμβάνει:
- Τον συντονισμό και τη συνέργεια των αρμόδιων δημοσίων φορέων που συγκροτούν το Σύστημα Διακυβέρνησης της δημόσιας πολιτικής, προκειμένου να διασφαλίζεται η παρακολούθηση της εφαρμογής του ΕΣΔΑ και των ΠΕΣΔΑ.
- Την κατάργηση της υπαγωγής στο καθεστώς των κρατικών ενισχύσεων του ελέγχου των έργων ολοκληρωμένης διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων που υλοποιούνται από τους ΦοΔΣΑ, οι οποίοι έχουν κοινωφελή και μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα και λειτουργούν χάριν του δημοσίου συμφέροντος.
- Την απλοποίηση και επιτάχυνση των διαδικασιών έκδοσης αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας συστημάτων περιβαλλοντικών υποδομών.
- Την αποσαφήνιση της έννοιας και του περιεχομένου των ορισμών που χρησιμοποιούνται για τις υποδομές των έργων επεξεργασίας και την ενιαία εφαρμογή τους, με σκοπό τη δημιουργία ενός σύγχρονου και χρηστικού θεσμικού εργαλείου με τις τεχνικές προδιαγραφές των έργων διαχείρισης στερεών αποβλήτων.
- Τη διαμόρφωση σύγχρονου πλαισίου προσδιορισμού των ανταποδοτικών τελών στους Δήμους με μέτρα θεσμικού και διοικητικού χαρακτήρα.
- Tη χρηματοδότηση του αναγκαίου εξοπλισμού για την οργάνωση διακριτής συλλογής ανακυκλώσιμων αποβλήτων, τη χρηματοδότηση της ολοκλήρωσης του δικτύου υποδομών διαχείρισης αποβλήτων (ΜΕΑ, ΜΕΒΑ) από τους δικαιούχους (Δήμους και ΦοΔΣΑ) και την ενίσχυση της διαχείρισης του ρεύματος των ανακυκλώσιμων υλικών σε ενιαίο και ολοκληρωμένο δίκτυο εγκαταστάσεων επεξεργασίας υπό την εποπτεία των ΦοΔΣΑ. Την αξιοποίηση του παραγόμενου compost υψηλής ποιότητας που προέρχεται από τις ΜΕΑ και ΜΕΒΑ.
- Τη συστηματική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του ωφελούμενου πληθυσμού από τους Δήμους στον τομέα της ανακύκλωσης, της επαναχρησιμοποίησης και του διαχωρισμού των βιοαποβλήτων στην πηγή.
- Πρόγραμμα Συλλογικής Υποστήριξης των Δήμων και των ΦοΔΣΑ που θα περιέχει την παροχή τεχνικής βοήθειας.
Είναι αυτονόητο ότι το τέλος ταφής του άρθρου 38 του Ν.4819/2021, οι κυρώσεις του άρθρου 66 και τα πρόστιμα του άρθρου 70 του ίδιου νόμου θα επιβάλλονται σε Δήμους και Φο.Δ.Σ.Α. μόνο μετά την εκπόνηση και εφαρμογή του ανωτέρω πενταετούς Σχεδίου Δράσης και ιδίως του Προγράμματος Συλλογικής Υποστήριξης των Δήμων και των Φο.Δ.Σ.Α. και την έκδοση σχετικής διαπιστωτικής πράξης, δηλαδή αφού η Πολιτεία εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της.
Η διαχείριση των αποβλήτων αποτελεί ένα κοινό τόπο για την Κεντρική Διοίκηση, την Τοπική Αυτοδιοίκηση Α’ Βαθμού και τους Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Οι προκλήσεις στο προσεχές μέλλον είναι μεγάλες. Δεν θα πρέπει να τις αφήσουμε να μας υπερβούν. Έχουμε χρέος απέναντι στην Κοινωνία, στο Περιβάλλον, στις Γενιές που ακολουθούν τα επόμενα χρόνια. Απαιτούνται συγκλίσεις και πραγματική βούληση για συνεργασία και επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος.
Από την Κεντρική Διοίκηση ζητάμε να σταθεί δίπλα στους Δήμους της Χώρας και να αντιληφθεί το μέγεθος και το βάρος που καλούνται να σηκώσουν στα ζητήματα της Διαχείρισης των Αποβλήτων και της προστασίας του Περιβάλλοντος.
Η Χώρα μας έκανε ένα μεγάλο βήμα στα θέματα της Διαχείρισης των Αποβλήτων, της Κυκλικής Οικονομίας και της Ανακύκλωσης. Οφείλουμε, ωστόσο, να επισημάνουμε ότι η διαχείριση των απορριμμάτων έχει ακόμη σημαντικές δυνατότητες κυκλικού μετασχηματισμού.
Όλοι, τέλος, γνωρίζουμε ότι η Κυκλική Οικονομία στις πόλεις μπορεί να επιφέρει τεράστια, οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Ο δε ρόλος των Δήμων, ως φορέων προγραμματισμού της ανάπτυξης της περιοχής τους, ως συντονιστών τοπικών υποθέσεων αλλά και ως καταναλωτών πόρων και αγαθών, έχει μεγάλη βαρύτητα και επηρεάζει τους εθνικούς ρυθμούς στην Κυκλική Μετάβαση. Θα συνεχίσουμε, λοιπόν, να συμβάλλουμε με όλες μας τις δυνάμεις προκειμένου να κερδηθεί η μάχη για την Ανακύκλωση, την προώθηση της Κυκλικής Οικονομίας, την προστασία του περιβάλλοντος και τη διασφάλιση της ανθρώπινης υγείας. Μια μάχη που εμείς οι Δήμοι δίνουμε καθημερινά και ξέρουμε καλύτερα από όλους τον τρόπο για να κερδηθεί».
